Raport, będący efektem trzech lat prac i 26 posiedzeń ekspertów powołanych przez prezydenta Andrzeja Dudę, wskazuje jednoznacznie: Polska stoi w obliczu poważnego kryzysu społecznego. Malejąca liczba ludności, niski wskaźnik dzietności (oscylujący wokół 1,2–1,5 dziecka na kobietę) oraz coraz powszechniejsze zjawiska takie jak rozwody, związki nieformalne i migracje młodych, to sygnały świadczące o załamaniu tradycyjnych struktur społecznych. Prognozy są niepokojące – do 2050 roku liczba ludności Polski może spaść nawet do 32 milionów.

„Rodzina jest podstawą cywilizacyjną i społeczną – bez niej nie ma przyszłości Polski” – czytamy w raporcie. Eksperci apelują o uznanie polityki rodzinnej za jeden z głównych filarów strategii państwa. Podkreślają, że potrzebne są nie tylko narzędzia finansowe (jak program 500+), ale również odbudowa kultury prorodzinnej i promocja wartości małżeństwa, rodzicielstwa i wspólnoty międzypokoleniowej.

Raport analizuje także kierunek zmian w oświacie, które – zdaniem ekspertów – prowadzą do systemowego rozmywania tożsamości narodowej. Likwidacja kluczowych przedmiotów humanistycznych, ideologizacja podstawy programowej, wprowadzanie tzw. edukacji zdrowotnej i obywatelskiej, to – jak podkreślił prof. Antoni Buchała – „element aksjologicznej rewolucji i tworzenia nowego człowieka”.

Szkoła – zauważa raport – przestaje być miejscem wychowania i przekazu kultury narodowej, a staje się instrumentem kształtowania pożądanych postaw społeczno-politycznych. Odrzucenie wychowania patriotycznego i ograniczenie roli rodziców w procesie edukacyjnym stanowi, według autorów dokumentu, poważne naruszenie suwerenności państwa.

Szczególny niepokój członków Rady wzbudzają zmiany zaproponowane w ramach reformy traktatowej UE. 22 listopada 2023 roku Parlament Europejski przyjął rezolucję, w której postuluje przekazanie edukacji do tzw. kompetencji dzielonych Unii Europejskiej. Jak wynika z treści dokumentu, celem jest ujednolicenie programów kształcenia w krajach członkowskich i wdrożenie wspólnych norm promujących „wartości demokratyczne”, „różnorodność” oraz „mobilność edukacyjną”.

„To niepokojący scenariusz, który prowadzi do pełnej centralizacji systemu edukacji pod dyktando instytucji unijnych” – ostrzega prof. Andrzej Waśko, przewodniczący Rady. – „Tak jak mówimy dziś o bezpieczeństwie energetycznym czy militarnym, tak musimy zacząć mówić o bezpieczeństwie kulturowym i edukacyjnym”.

Raport „U podstaw” przypomina o roli wychowania obywatelskiego i patriotycznego jako nieodłącznych elementów edukacji w państwie suwerennym. Wychowanie do miłości Ojczyzny, rozumienie własnej historii i tradycji narodowej – to, według autorów, fundament społeczeństwa zdolnego do demokratycznego współistnienia i odpowiedzialności za wspólnotę.

„Naród to nie przypadkowa zbiorowość – to depozytariusz wartości, które przez pokolenia budowały cywilizację. Jeśli zerwiemy tę więź, staniemy się jedynie zbiorem konsumentów i pracowników” – podkreśla raport.

Raport to nie tylko diagnoza – to także wezwanie do działania. „Wszyscy – nauczyciele, rodzice, urzędnicy, dziennikarze i politycy – jesteśmy odpowiedzialni za wychowanie młodego pokolenia” – apelują autorzy. W dokumencie znalazło się wiele rekomendacji: wzmocnienie roli rodziny w systemie edukacyjnym, rewizja podstawy programowej z uwzględnieniem wartości narodowych, wsparcie dla nauczycieli w zakresie wychowania, a także przywrócenie wychowaniu patriotycznemu należnego miejsca.