Eksperci uważają, że rosyjskie władze dopuściły się na Ukrainie szeregu naruszeń międzynarodowego prawa dotyczącego praw człowieka i międzynarodowego prawa humanitarnego, z których wiele stanowi zbrodnie wojenne. Te ostatnie obejmują ataki na ludność cywilną i infrastrukturę energetyczną, umyślne zabójstwa, bezprawne uwięzienie, tortury, gwałty i inne formy przemocy seksualnej oraz deportacje dzieci.
Członkowie Komisji mają dowody na to, że na tymczasowo okupowanych przez Rosję terytoriach władze rosyjskie dopuściły się umyślnego zabójstwa ludności cywilnej lub osób niebiorących udziału w działaniach wojennych, co stanowi zbrodnię wojenną i pogwałcenie prawa do życia.
OSTRZAŁY I BOMBARDOWANIA POKOJOWYCH MIAST
W raporcie zarzuca się, że rosyjskie wojsko przeprowadzało ataki wybuchowe na gęsto zaludnionych obszarach bez podjęcia niezbędnych środków ostrożności. Według członków Komisji „wskazuje to, że rosyjskie siły zbrojne wyraźnie zaniedbały fakt, że takie działania szkodzą ludności cywilnej i powodują jej cierpienie”. Ataki te, zgodnie z raportem, były masowe i nieproporcjonalne, z naruszeniem międzynarodowego prawa humanitarnego.
Użycie broni wybuchowej na terenach zaludnionych jest jedną z głównych przyczyn ofiar wśród ludności cywilnej. Członkowie Komisji byli zdumieni ogromem zniszczeń, jakie widzieli podczas swoich podróży.
ZBRODNIE PRZECIWKO LUDZKOŚCI
Ataki rosyjskich sił zbrojnych na infrastrukturę energetyczną Ukrainy od 10 października 2022 roku można utożsamiać ze zbrodniami przeciwko ludzkości – stwierdzili autorzy raportu. Zniszczenie infrastruktury energetycznej doprowadziło do tego, że całe regiony i miliony ludzi pozostały na jakiś czas bez prądu i ogrzewania, także w warunkach zimowych.
TORTURY I BICIE
Komisja wykryła systematyczne i powszechne przypadki nielegalnego przetrzymywania na terenach kontrolowanych przez rosyjskie siły zbrojne. Pozbawieniu wolności i przetrzymywaniu w wyspecjalizowanych instytucjach na terenie całej Ukrainy i Federacji Rosyjskiej towarzyszyły tortury stosowane wobec niektórych kategorii osób przez władze rosyjskie.
Jeden z byłych więźniów powiedział, że był bity „za mówienie po ukraińsku” i „za niepamiętanie słów hymnu Federacji Rosyjskiej”. Zdaniem członków Komisji takie systematyczne przypadki tortur można zakwalifikować jako zbrodnie przeciwko ludzkości i należy je dokładnie zbadać.
PRZEMOC SEKSUALNA
Komisja zidentyfikowała liczne przypadki przemocy seksualnej i przemocy ze względu na płeć popełniane przez rosyjskie wojsko podczas przeszukań budynków mieszkalnych na kontrolowanych przez nich osiedlach, a także podczas nielegalnego pozbawienia wolności.
„Przemoc seksualna, która jest równoznaczna z torturami, oraz groźba jej użycia wobec kobiet i mężczyzn to ważne aspekty tortur stosowanych przez rosyjskie władze” – czytamy w raporcie.
PRZEMIESZCZANIE DZIECI Z UKRAINY DO ROSJI
Rozważając bezprawne przemieszczanie dzieci z Ukrainy do Federacji Rosyjskiej, Komisja stwierdziła z niepokojem, że doszło do naruszeń praw człowieka i międzynarodowego prawa humanitarnego.
Sytuacje rozpatrywane przez Komisję, polegające na przemieszczaniu i deportacji dzieci, stanowią zbrodnie wojenne. Świadkowie powiedzieli Komisji, że wiele wysiedlonych małych dzieci nie było w stanie skontaktować się ze swoimi rodzinami i może w konsekwencji utracić z nimi kontakt na czas nieokreślony. Opóźnianie repatriacji ludności cywilnej może również stanowić zbrodnię wojenną.
OFIARY PRZESTĘPSTW DOMAGAJĄ SIĘ SPRAWIEDLIWOŚCI
Członkowie Komisji zauważają, że wielu ocalałych, z którymi rozmawiali, podkreślało znaczenie zidentyfikowania sprawców i pociągnięcia ich do odpowiedzialności. Pewien człowiek, którego ojciec został stracony przez rosyjskie siły zbrojne w regionie Izium, powiedział Komisji: „Karali niewinnych ludzi; teraz ci, którzy są winni, jeśli jeszcze żyją, muszą zostać surowo ukarani”.
Przypomnijmy, Geoffrey Nice, główny prokurator w procesie byłego prezydenta Jugosławii Slobodana Miloševicia przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym dla byłej Jugosławii w Hadze powiedział, że:
„Uważam to za całkowicie logiczną inicjatywę i w pełni podzielam potrzebę powołania międzynarodowego trybunału do zbadania zbrodni agresji dokonanej przez polityczne kierownictwo Rosji – powiedział Geoffrey Nice. – Jestem pewien, że można go szybko utworzyć. I życzę Ukrainie, aby mimo wszystkich sceptycznych ocen energicznie dążyła do utworzenia takiego sądu. Przypadek Miloševicia pokazuje, że nawet wysoki rangą urzędnik prędzej czy później zostanie ukarany za swoje zbrodnie. Dotyczy to również Władimira Putina”.
Swą opinię brytyjski prawnik wygłosił podczas spotkania z zastępcą szefa Kancelarii Prezydenta Ukrainy Andrijem Smirnowem i ambasadorem specjalnym ukraińskiego MSZ ds. międzynarodowego prawa karnego Antonem Korynewyczem, informuje serwis internetowy prezydenta Ukrainy.
Na spotkaniu omawiano sprawę utworzenia międzynarodowego organu sądowego pod roboczą nazwą Trybunał Specjalny do Zbadania Zbrodni Agresji Przeciwko Ukrainie, który będzie sądził zbrodniarza wojennego Putina i jego wspólników – najwyższe kierownictwo polityczne i wojskowe Federacji Rosyjskiej.
Wcześniej w rozmowie z PAP ambasador specjalny ukraińskiego MSZ ds. międzynarodowego prawa karnego powiedział, że przywódcy polityczni i wojskowi raszystowskiej Rosji powinni być traktowani jak naziści, dlatego Kijów z całą determinacją będzie dążyć do powołania specjalnego trybunału do zbadania rosyjskich zbrodni wojennych.
Potrzebę powołania specjalnego organu sądowego do rozliczenia przestępstw wojennych Putina wyjaśniał minister spraw zagranicznych Ukrainy Dmytro Kułeba podczas konferencji prasowej dla ukraińskich i zagranicznych mediów 13 lipca.
„Dlaczego potrzebny jest specjalny trybunał? To jedyny sposób na pociągnięcie do odpowiedzialności najwyższego kierownictwa politycznego i wojskowego Federacji Rosyjskiej za zbrodnie popełnione podczas agresji na Ukrainę. Zbrodnie wojenne, ludobójstwo, zbrodnie przeciwko ludzkości to wszystko podlega jurysdykcji Międzynarodowego Trybunału Karnego [MTK; z siedzibą w Hadze – red.]. Sąd ten nie ma jednak wystarczających kompetencji ze względu na Statut Rzymski, dlatego konieczne jest utworzenie odrębnego trybunału”
– tłumaczył szef ukraińskiej dyplomacji. I dodał, że organ ten uzupełni pracę sądu, nie będzie wobec niego alternatywny.
„Na pewno pociągniemy Rosję do odpowiedzialności za wszystkie popełnione zbrodnie. Ziemia dosłownie spłonie pod stopami Rosjan, nie tylko na froncie, ale także w sądach, pod tymi Rosjanami, którzy są winni zbrodni na Ukraińcach”
– powiedział Kułeba.
Przypomnijmy, 23 czerwca Europejski Trybunał Praw Człowieka przyjął do rozpatrzenia pozew Ukrainy przeciwko Rosji.
Pomysł utworzenia specjalnego trybunału dla Putina i jego wspólników nie jest nowy. BBC w marcu informowało, że byli premierzy Wielkiej Brytanii Gordon Brown i sir John Major przyłączyli się 19 marca do apelu o ustanowienie „drugiej Norymbergi” – nowego międzynarodowego trybunału, który zajmie się rozliczeniem przywódcy Rosji za zbrodnie popełnione podczas inwazji na Ukrainę. Nowy organ miałby być wzorowany na Międzynarodowym Trybunale Wojskowym w Norymberdze, powołanym w 1945 roku w celu osądzenia głównych zbrodniarzy wojennych Rzeszy Niemieckiej z okresu II wojny światowej, oskarżonych o zbrodnie wojenne, przeciwko pokojowi i przeciwko ludzkości.
Apel, sygnowany przez obywateli z całego świata, podpisało już blisko 800 tys. osób (dane z końca marca). Wśród nich są ludzie z dorobkiem w zakresie ścigania zbrodni wojennych przez międzynarodowe trybunały, prawnicy specjalizujący się w prawie międzynarodowym, politycy i naukowcy.
Warto zauważyć, że Międzynarodowy Trybunał Karny 2 marca wszczął śledztwo w sprawie „zbrodni wojennych, zbrodni przeciwko ludzkości lub ludobójstwa”, które miały być popełnione na Ukrainie. Jednak możliwości tego sądu są ograniczone. Trybunał ma uprawnienia do ścigania zbrodniarzy wojennych na terytorium krajów, które przyjęły Statut Rzymski [na którego podstawie powstał MTK – red.], tymczasem w 2016 roku Rosja się z niego wycofała. Teoretycznie o zbadanie sprawy przestępstw wojennych na Ukrainie przez MTK może się również zwrócić Rada Bezpieczeństwa ONZ, ale Moskwa z pewnością to zawetuje.
Po upadku muru berlińskiego „cały świat zakładał, że zwyciężyła demokracja i rządy prawa”, ale zamiast tego Putin używa brutalnej siły, powiedział Gordon Brown cytowany przez BBC i dodał, że uważa przywódcę Federacji Rosyjskiej za zbrodniarza wojennego.
„Jeśli nie wyślemy teraz wyraźnego sygnału, będziemy mieli do czynienia z agresją w innych krajach, która również może pozostać bezkarna”
– podkreślił.
Jak zauważył, wojnie towarzyszą masowe bombardowania ludności cywilnej, naruszenia zawieszenia broni podczas ewakuacji oraz „szantaż nuklearny”, sprzeczne z prawem międzynarodowym.
Zdaniem byłego premiera Wielkiej Brytanii utworzenie nowego trybunału zamknie lukę w prawie międzynarodowym, którą Putin mógłby wykorzystać, by uniknąć sprawiedliwości i surowej kary.
„Musimy działać szybko, aby przekonać mieszkańców Ukrainy, że jesteśmy gotowi coś zrobić, a nie tylko mówić, i musimy jasno dać znać wspólnikom Putina, że pętla się zaciska. Jeśli nie zdystansują się od Putina, czeka ich postępowanie karne i więzienie”
– uważa Brown.
Z kolei prezydent USA Joe Biden podczas dorocznego obiadu Przyjaciół Irlandii (ang. Friends of Ireland luncheon), który odbył się na Kapitolu w Dniu Świętego Patryka 17 marca, powiedział, że Putin to „morderczy dyktator, zwykły bandyta, który prowadzi niemoralną wojnę przeciwko narodowi ukraińskiemu”. A na spotkaniu z dziennikarzami nazwał go „zbrodniarzem wojennym”.
15 marca Senat USA jednogłośnie przyjął rezolucję, w której domaga się wszczęcia śledztwa przeciwko prezydentowi Rosji Władimirowi Putinowi i jego reżimowi w sprawie zbrodni wojennych popełnionych w czasie inwazji na Ukrainę, podała agencja Associated Press.
„Te okrucieństwa zasługują na śledztwo w sprawie zbrodni wojennych”
– powiedział lider demokratycznej większości w Senacie Chuck Schumer.
W swej rezolucji Senat zdecydowanie potępił „przemoc, zbrodnie wojenne, zbrodnie przeciwko ludzkości” popełnione przez rosyjskie siły zbrojne pod dowództwem Putina.
Moskwa podżega do ludobójstwa i popełnia zbrodnie mające na celu unicestwienie narodu ukraińskiego – czytamy w raporcie amerykańskiego think tanku New Lines Institute for Strategy and Policy oraz kanadyjskiego Centrum Praw Człowieka im. Raoula Wallenberga (ang. Raoul Wallenberg Centre for Human Rights). Powołani przez te podmioty eksperci przeprowadzili pierwsze niezależne śledztwo w sprawie działań dokonywanych przez Rosję na Ukrainie.
Zespół złożony z ponad 30 prawników i znawców badających ludobójstwo, specjalistów zajmujących się rozpoznaniem z ogólnodostępnych źródeł (ang. open-source intelligence; OSINT) oraz lingwistów oskarżyło państwo rosyjskie o naruszenie kilku artykułów Konwencji ONZ w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa, donosi CNN. W raporcie zatytułowanym „Niezależna analiza prawna naruszeń przez Federację Rosyjską Konwencji o ludobójstwie i obowiązku jego zapobiegania na Ukrainie” ostrzegają, że istnieje poważne ryzyko ludobójstwa na Ukrainie.
Autorzy raportu wskazują, że za podżeganiem do ludobójstwa i przygotowaniem gruntu pod przyszłe ludobójstwo stoją najwyżsi urzędnicy Federacji Rosyjskiej. Na poparcie swych tez zamieszczają długą listę dowodów, m.in. masakry ludności cywilnej, przymusowe wysiedlenia, a w sferze retorycznej zaprzeczanie istnienia tożsamości ukraińskiej, stosowanie odczłowieczającego języka pod adresem Ukraińców, nazywanie Ukrainy „państwem nazistowskim”.
„Zgromadziliśmy czołowych ekspertów z całego świata, którzy przeanalizowali dostępne dowody i doszli do wniosku, że Federacja Rosyjska ponosi odpowiedzialność państwową za naruszenia Konwencji o ludobójstwie [Artykułu II i Artykułu III (c) – red.] na Ukrainie” – powiedział dyrektor Newlines Institute for Strategy and Policy Azeem Ibrahim w rozmowie z dziennikarzami. I dodał: „To bardzo skrupulatne i szczegółowe badanie obszernego materiału dowodowego. Wszystko, co widzieliśmy, sugeruje, że ta wojna ma charakter ludobójczy, jeśli chodzi o używany język i sposób, w jaki jest prowadzona. To absolutnie jasne”.
Raport został opublikowany w maju, jego kopie miały trafić do parlamentów, rządów i organizacji międzynarodowych na całym świecie.
