Dinozaur jako symbol szatana


Miotły, mandragora, pozyskiwanie nasienia z ciała wisielca, ogniska, trumny i zioła, ożywione kościotrupy. Tego nie wymyślili imprezowicze Halloween…

Czarownice z obrazu Salvatora Rosy „Okropności nocy” (1646) – National Gallery, Londyn) siedzą w morkach lasu, z dala od ludzkich siedzib. Nagie staruchy, zebrane wokół ciała wisielca, który dynda na drzewie zawieszony niczym szyld mrocznego warsztatu. A w warsztacie wrze praca. Tu wyciągają umarlaka z trumny, aby jego ręką podpisać cyrograf, w innym zakątku krzaczastej polany ktoś niemowlę oddaje w paszczę potwora. Ogień w ognisku, ogień w łuczywach, ogień niesiony w wielobarwnych lampkach. Ogniem też okadza się ciało wisielca? Podobno właśnie z jego ostatniego wytrysku rodzi się cenny dla czarownic korzeń ziela o nazwie mandragora. Skuteczniejszy tym bardziej, im dokładniej przypomina kształt człowieka. Wszystkiemu temu towarzyszy kościotrup wymarłego dawno wielkiego zwierzęcia, podobnego do ptaka, które umownie nazwę „dinozaurem” choć pewnie paleontolog rozpoznałby dokładniej jakich zwierząt kości były tu inspiracją dla malarza.

http://static.artfagcity.com/wordpress/wp-content/uploads/2012/06/witches1.jpg

A kto to namalował?
Salvator Rosa to mało obecny w powszechnej świadomości malarz włoski. (ur. 20 czerwca 1615 w Neapolu, zm. 15 grudnia 1673 w Rzymie) był nie tylko malarzem, lecz także rytownikiem, poetą, satyrykiem i kompozytorem. Jako uczeń hiszpańskiego realisty Jusepe de Ribery i carravaggionistów często zanurzał swoje kompozycje w mroku. Postacie z obrazów, bardziej rysunkowe niż malarskie, wyjmował z ciemnego tła dosyć grubą warstwą farby. Obrazy Rosy są to jakby malowane grafiki.

Rosa był jednym z tych malarzy, którzy prowadzili podwójne życie. Pierwsze oficjalne i spokojne pod patronatem kardynała Carlo de Medici. Szczerze mówiąc ten oficjalny nurt twórczości Rosy niezbyt mnie porywa. Jednak któż spodziewałby się, że ten oto spokojny kierownik warsztatu malarzy służących barokowej „propaganda Dei” jest również znawcą działalności czarownic? Na czym polegał ten drugi nurt życia i twórczości Salvatora Rosy, o tym już za jego życia krążyły legendy. Podobno udawał się, dla inspiracji w niedostępne góry, w których zamieszkiwali różnego rodzaju wygnańcy ze społeczeństwa. Banici, dezerterzy, czarownice. Co ten grzeczny bywalec kardynalskiego pałacu czuł z nimi wspólnego?

Preromantyk
Rosa uważany jest za prekursora romantyzmu w malarstwie, cenił go nawet nasz znawca sztuki Cyprian Kamil Norwid. (Spółcześni), mając na myśli przemiany „dla serca i oka” na jakie miała wpływ twórczość tego malarza.

„Poeta, malarz, sztycharz, rewolucjonista,
Salwator Rosa!... Gdyby nie jego epoka,
Byłby to ten sam pisarz i ten sam artysta,
Lecz o ile odmienny dla serca i oka!”

To co w tym malarstwie jest nowe, to właśnie przełamanie bariery realizmu, stwarzanie niepokoju. Gdzie to co widzą nasze oczy przestaje być realne?

Czy to co widzimy na mrocznym obrazie, to rzeczywistość, czy fikcja?
To że czarownice były i będą nas nie zadziwia, lecz może zaskakiwać że wyobrażenie na ich temat jest takie podobne w XVII wieku jak i teraz. Widać że pewne atrybuty, jak na przykład miotła, jest tak utrwalona w symbolice europejskiej. I to fani Harrego Pottera nazywają wyobraźnią? Nie jest to wyobraźnia, lecz jest to pewna rzeczywistość symboliki.

To co z tym dinozaurem?
A ożywione kościotrupy dziwacznych wielkich zwierząt? Z ich wizerunku na pewno cieszą się paleontolodzy, może rozpoznają w nich wizerunki starych kości wymarłych już dzisiaj gatunków, które i za czasów Rosy nieraz ukazywały się spod ziemi. Uważano, że są one związane jakoś z podziemnym światem piekieł. Mylono się, jeżeli chodziło o same wykopaliska, ale czy mylono się również co do realności świata duchowego? Magia jest w jakimś sensie realnym ożywianiem tego co podziemnie, czemu należy się śmierć i wieczyste zakopanie. Ożywiony kościotrup wymarłego zwierzęcia jest więc trafnym symbolem zakazanych czarów.

 

Maria Patynowska

 

Obraz w wysokiej rozdzielczości : http://www.flickr.com/photos/gandalfsgallery/5807207187/sizes/o/in/photostream/

Film:

Scene of Witchcraft - Salvator Rosa (Dulwich Picture Gallery)