Budowniczy
Herod zbudował kompleks pałacowy nazywamy Herodium, obejmujący warownię z budynkami mieszkalnymi,  teatr i swoje mauzoleum. Zbudował też świątynię w Jerozolimie, wspaniały pałac zimowy w Jerychu, pałace na szczycie góry w twierdzy Masada, którą umocnił. Budował bardzo pomysłowo np. alejki ogrodu pałacu w Jerychu były tak podwyższone, tak aby ludzie spacerujący wzdłuż kolumnady mieli liście i kwiaty drzew na poziomie oczu.

 

Twierdza Herodium
Dlaczego Herod zbudował tak znaczącą twierdzę na skraju pustyni? Miała by małą wartość strategiczną podczas wojny, niemniej była cenna, jako miejsce ucieczki, na wypadek niezadowolenia z rządów Heroda i zamieszek w samej Jerozolimie. Herod wiedział, iż jest nielubiany i może mu się to przydać. Zbudował tam między innymi pałac otoczony podwójnym obwodem koncentrycznie ustawionych murów, których strzegły cztery wieże. Oprócz pomieszczeń mieszkalnych, górny pałac posiadał reprezentacyjne triclinium, czyli urządzoną w stylu rzymskim dużą reprezentacyjną jadalnię z kanapami poustawianymi w trzech jej rogach, o ścianach zdobionych freskami. Doskonale zachowała się struktura łaźni z okrągłym otworem w suficie.

 

Życie w Herodium
Stale mieszkało w nim 10 do 20 zaufanych rodzin, służących i współpracowników. W to pustynne miejsce woda dostarczana była przez akwedukt. Do rozrywki, albo do dużych oficjalnych uroczystości mógł służyć też teatr na ok. 450 widzów. W mających charakter obronny budowli gromadzono zapasy żywności na wypadek oblężenia oraz broń. Stale stacjonował tam oddział wojska i prywatnej ochrony. Wewnątrz zamku był też zapewne mały ogród.

 

Tyran
Herod rządził krajem rozległym niczym królestwo Dawida, jego rządy były czasem względnego dostatku i stabilizacji, choć działo się to kosztem kompromisu z Rzymianami. Wielu Żydów krytykowało ten kompromis, nie tylko ze względów politycznych, jak brak samorządności, jak i religijnych, niosło to ze sobą konieczność znoszenia zakazanych przez pierwsze przykazanie dekalogu kultów „cudzych Bogów” (por. Wj. 20.3). Herod  był okrutnym władcą, zabił kilkoro członków swojej rodziny, zabijał zwłaszcza pod koniec życia, kiedy szczególnie bał się utraty władzy.  Torturowano i zabijano członków jego najbliższej rodziny, pracowników i ochroniarzy, nie mówiąc o jego prawdziwych wrogach. Kiedy dowiedział się z plotki, że jeden z jego synów, również o imieniu Herod,  planuje go otruć, wstał z łóżka zaledwie na pięć dni przed swoją śmiercią, aby zorganizować jego zabójstwo. Wówczas podobno rzymski cesarz August zażartował: „Lepiej być świnią Heroda niż jego synem." W akcie końcowej przedśmiertnej deprawacji, uwięził wielu notabli Judei, nakazując, aby wyroki ich śmierci były wykonywane w dzień jego śmierci. Chciał aby kraj był mocniej i szczerzej pogrążony w żałobie. Niemniej, gdy sam umarł, więźniowie zostali wypuszczeni, a zamiast żałoby, radość wypełniła ziemię. Śmierć nastąpiła w Jerychu, w wieku około 69 lat, prawdopodobnie z powodu niewydolności nerek i zakażenia narządów płciowych.

 

Pogrzeb
Józef Flawiusz tak opisuje jego pogrzeb: „Mary były sporządzone ze szczerego złota i wysadzane drogimi kamieniami. Nakrycie stanowiła szkarłatna szata, haftowana w różne kolory. Spoczywające na niej ciało okrywała purpura. Skroń Heroda wieńczył diadem, nad nim była złota korona, a w prawej ręce berło”. Jego grób znajdował się gdzieś na częściowo sztucznie usypanym wzgórzu. Trudno z czasem było znaleźć wejście, gdyż piasek pustyni łatwo wszystko zasypał.

 

Grób
Około 10 roku przed Chrystusem Herod rozpoczął budowanie swojego mauzoleum, po jej zakończeniu rozpoczęto zasypywanie konstrukcji, co było sporym wysiłkiem, biorąc pod uwagę, że ziemię spiętrzono do wysokości 65 metrów wysokości i starannie wygładzono, niczym dziecięcą babkę z piasku, tak, że niejako cała góra z twierdzą na jej szczycie została zamieniona w  pomnik. Nie jest to zupełnie zgodne z obyczajami żydowskimi, ponieważ prawo religijne nakazuje większe odseparowanie miejsca pochówku od budowli mieszkalnych, ta lokalizacja jest raczej w stylu rzymskim, gdzie bardziej poufale przebywano ze szczątkami zmarłych, których dusze traktowano nieraz jako rodzaj ducha opiekuńczego domu. Te czasy w Rzymie to już w historii wierzeń rzymskich etap daleko posuniętego synkretyzmu.

 

Mauzoleum
Mauzoleum było jakby wtulone do zbocza góry, umieszczono je wewnątrz nasypu będącego wysokości siedmiopiętrowego budynku. Było pokryte warstwą jasnego wapienia zwanego meleke (w języku arabskim "królewskiego"), który był używany także w Jerozolimie i w pobliskim Grobie Absaloma. Mauzoleum w projekcie jest podobne do Grobu Absaloma, który zbudowano w I wieku przed Chrystusem. Fasada mauzoleum składa się z trzech elementów: klasycznego belkowania architrawu, fryzów i gzymsów. Por. http://www.smithsonianmag.com/history-archaeology/Finding-Herods-Tomb.html?c=y&page=1

 

Profanacja
Sarkofag Heroda został celowo rozbity w drobne kawałki. Na podstawie monet i innych przedmiotów znalezionych w pobliżu, przypuszcza się, że profanacja wystąpiła podczas powstania żydowskiego przeciw Rzymianom, w latach 66 do 73. Były też w okolicy szczątki dwóch innych sarkofagów z białego kamienia. Nie wykluczone iż były w nich pochowane dwie z jego żon, czwarta Malthace i druga Archelaus. Odnaleziono też pięć fragmentów różnych urn na kości.

Zmierzch
Samo Herodium zniszczyli Rzymianie w 71 r. n.e., w rok po zniszczeniu Drugiej Świątyni. W latach 132-135 (Drugie Powstanie Żydowskie) stało się ono siedzibą przywódcy powstania Szymona Bar Kochby. W V wieku był tam bizantyński klasztor mnisi, a później kolonia trędowatych, a w VII wieku opuszczono to miejsce całkowicie.

 

Odkrywca
Miejsce wykopalisk zostało zidentyfikowane w 1838 roku przez amerykańskiego naukowca Edwarda Robinsona, który miał talent do lokalizowania biblijnych zabytków. Obserwację Robinsona potwierdził sto lat później Conrad Schick, niemiecki architekt i archeolog. Ale nie wiedziano gdzie dokładnie został pochowany król. Na szczycie Herodium? Na jego podnóżu? Wewnątrz góry ? Wreszcie, w 2007 roku, Ehud Netzer z Uniwersytetu Hebrajskiego poinformował, że po 35 latach prac archeologicznych znalazł miejsce spoczynku Heroda. Naukowcy z Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie od 1972 roku prowadzili wykopaliska. Trzeba je było przerywać, ponieważ Herodion znajduje się na Zachodnim Brzegu Jordanu, okupowanym przez Izrael od 1967 r. i na tym terenie często wybuchają powstania uniemożliwiające kontynuowanie wykopalisk. Ehud Netzer, archeolog z Hebrew University, który spędził 40 lat na poszukiwaniach w miejscu pochówku Heroda umarł  w 2010 roku.

 

Kontrowersje wokół wystawy
Jest to bez wątpienia najambitniejsza wystawa archeologiczną Muzeum Izraela, jeżeli chodzi o twórczy wkład w jej realizację. Kontrowersyjne jest jednak przeniesienie ton materiału z Herodium, które zdaniem wielu narażone były w ten sposób na uszkodzenie. Zasadniczo tego się nie robi, nie przenosi się tak wielkich i znaczących elementów architektonicznych z wykopalisk na czasowe wystawy muzealne. Plotki głoszą, że te zabytki mają szybko nie wrócić na swoje miejsce i pozostać w muzeum.

 

Palestyńczycy mówią, że wystawa jest pogwałceniem prawa międzynarodowego, ponieważ wiele z eksponatów pochodzi z okolic okupowanego przez Izrael Zachodniego Brzegu Jordanu, na którym znajduje się Herodium i przenoszenie ich wymagałoby przynajmniej konsultacji i wyjaśnień.  Muzeum Izraela broni się argumentem, iż jest to bez wątpienia częścią izraelskiej tożsamości i jeżeli gdzieś narażone będą na zniszczenie, to już prędzej na miejscu, niż w muzeum. Nie wykluczone, iż zabytki wrócą na swoje miejsce, niemniej jednak stanie się to w stosownym czasie, aby nie były utracone, jak stało się to z wieloma zabytkami w Syrii, Iraku i Egipcie.

 

Sztuka czasów Jezusa
Jak sztuka otaczała go, kiedy żył na ziemi i co On, jako pobożny Żyd o niej myślał?  Co myślał o sztuce tworzonej przez Heroda? Jezus tylko raz wypowiedział się o architekturze: „Mk. 13.1 Gdy wychodził ze świątyni, rzekł Mu jeden z uczniów: "Nauczycielu, patrz, co za kamienie i jakie budowle!" Jezus mu odpowiedział: "Widzisz te potężne budowle? Nie zostanie tu kamień na kamieniu, który by nie był zwalony". Jezus wypowiedział te słowa patrząc na Świątynię Jerozolimską, którą według swojego gustu wyremontował król Herod. Swojego, a więc światowego, rzymskiego, zgrecyzowanego gustu. Czy to podobało się Jezusowi? Pobożni Żydzi uważali ten styl za byt światowy i niezwiązany z tradycją, a raczej symbolizujący panowanie Rzymu także i w świątyni. Ten styl był przejawem, jak byśmy dziś powiedzieli – globalizacji. Dla tego też wszelką mowę o zburzeniu świątyni traktowano również jako atak na Rzym.  

 

Wykopaliska
W sierpniu 2006 r. prace w miejscu jego pochówku znacznie posunęły się naprzód, ponieważ  archeolodzy postanowili kopać w innym miejscu – na północno-wschodnim stoku wzgórza, między górnym a dolnym pałacem. Miejscowi pomogli naukowcom odnaleźć resztki opisanych przez Józefa Flawiusza schodów. Prowadziły one do mauzoleum. Z wspaniałego kompleksu grobowego zachowało się podium z wielkich bloków białego kamienia. Tam stał też sarkofag z różowego jerozolimskiego wapienia, o długości 2,5 m, przykryty trójkątnym wiekiem, zdobiony motywami geometrycznymi, odnaleziony w kawałkach.

 

Oszustwo?
Jeżeli chodzi o archeologię Ziemi Świętej należy być bardzo ostrożnym, zwłaszcza jeżeli wykopaliska łączone są z jakimś biblijnym wydarzeniem. Nieraz jesteśmy szokowani jakimś zadziwiającym i trzęsącym w podstawach naszą wiarą odkryciem, jak np. słynne ossuarium Jezusa.  Profesjonaliści od dawna wiedzą, iż jest ono oszustwem, co nie przeszkadza stacjom telewizyjnym mącić ludziom w głowach pseudanaukowymi filmami negującymi zmartwychwstanie, przy powoływaniu się na ten przedmiot. Archeologia, czy też bardziej, interpretacje jej znalezisk, zawsze była związana z ideologią i ma to także współczesny przejaw.

 

Pomimo sukcesów i znajdowania aretfaktow z odpowiedniego czasu, można być jednak nadal nieco zaniepokojonym, iż nie odnaleziono żadnego napisu identyfikującego. Może jednak napisów nie było, z uwagi na oczywistość osoby pochowanej w tym miejscu. Wysoki standard materiałów i kunszt wykonania sarkofagu i wystroju grobowca wskazują na wyjątkowość osoby pochowanego. Kim miałaby być, jeżeli nie królem Herodem?