Projekt ustawy „Zatrzymaj Aborcję”, którego założeniem jest wprowadzenie zakazu aborcji ze względu na chorobę dziecka poczętego, został zaopiniowany przez sędziego Mariusza Witkowskiego z III Wydziału Rodzinnego i Nieletnich Sądu Rejonowego w Siemianowicach Śląskich.

Sędzia powołując się na szereg aktów ustawodawczych, między innymi polską konstytucję, Ustawę o Rzeczniku Praw Dziecka i Powszechną Deklarację Praw Człowieka, wskazuje że prawo do życia człowieka obowiązuje od początku życia ludzkiego – od poczęcia – do naturalnej śmierci. Jest to prawo naturalne, przyrodzone i niezbywalne, toteż prawo państwowe nie może pozbawić człowieka tego prawa, jak również nie może mu go nadać. Prawo do życia nie może być więc przedmiotem sondaży ani referendów. Tak samo niezbywalne i przyrodzone jest prawo do poszanowania godności człowieka. Brak ochrony życia ludzkiego czy wręcz przyzwolenie na zabijanie ludzi jest szczególnie jaskrawym przykładem braku poszanowania godności. Co więcej, dopuszczalność zabijania ludzi w prenatalnej fazie życia ze względu na chorobę czy niepełnosprawność narusza zagwarantowaną konstytucyjnie równość wobec prawa.

Według opinii sędziego uchylenie możliwości dokonywania aborcji eugenicznej nie narusza wolności i praw kobiety ciężarnej, natomiast przywraca prawo do życia i poszanowania godności dziecku poczętemu, którego stan zdrowia odbiega od normy. Ze względu na powyższe, projekt ustawy „Zatrzymaj Aborcję” został zaopiniowany pozytywnie.

Opinia została przesłana Komitetowi Inicjatywy Ustawodawczej oraz do Sejmu RP.

 

***

 

PEŁNY TEKST OPINII

Przedmiotem opinii jest ocena prawna obywatelskiego projektu ustawy o zmianie ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (druk nr 2146), wniesionego do Sejmu przez Pełnomocnika Komitetu Inicjatywy Ustawodawczej „Zatrzymaj Aborcję” na rzecz zmiany ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, panią Kaję Godek, dnia 30 listopada 2017 r.
Opinia została sporządzona na zlecenie Wnioskodawcy.

I. Podstawy prawne przewidziane w projekcie ustawy oraz wskazane w treści opinii odnoszące się do projektowanych przepisów:

1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.
2. Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy z dnia 25 lutego 1964 r.
3. Ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży z dnia 7 stycznia 1993 r.
4. Ustawa o Rzeczniku Praw Dziecka z dnia 6 stycznia 2000 r.
5. Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty z dnia 5 grudnia 1996 r.
6. Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z dnia 16 grudnia 1966 r.
7. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z dnia 10 grudnia 1948 r.

II. Uwagi wstępne

Z uzasadnienia projektu wynika, że ma on na celu:
1) zapewnienie prawnej ochrony życia człowieka od momentu jego poczęcia do naturalnej śmierci.
2) zapewnienie, aby konstytucyjne prawo do ochrony życia nie było różnicowane ze względu na stan zdrowia dziecka poczętego poprzez uchylenie dopuszczalności aborcji eugenicznej.

III Opinia

Prawo człowieka do życia oznacza prawo do życia od poczęcia człowieka do naturalnej jego śmierci.

Jest prawem naturalnym, przyrodzonym i niezbywalnym każdego człowieka. Oznacza to, iż prawo stanowione przez państwo nie może tego prawa człowiekowi dać czy też go pozbawić, a obowiązkiem państwa jest je podkreślić i chronić, podobnie jak ma to miejsce wobec prawa człowieka do poszanowania jego godności. Brak ochrony prawnej życia człowieka jest równoznaczny z brakiem ochrony jego prawa do poszanowania godności. Nie ma bardziej jaskrawego naruszenia godności człowieka niż pozbawienie człowieka życia.

Prawo do życia i godności człowieka są ze sobą tak ściśle związane, że nie mogą być rozpatrywane odrębnie.

Przyrodzoność i niezbywalność prawa do życia i godności człowieka, ich pierwotność wobec państwa oznacza, iż nie mogą być one przedmiotem sondaży czy referendów bo żaden człowiek nie może ich drugiemu dać czy też ich odebrać.

W regulacjach prawnych państw zdarza się, że dochodzi do faktycznej i prawnej dopuszczalności naruszania prawa człowieka do życia i godności.

Człowiek jest częścią przyrody i nie jest mniej ważny aniżeli zwierzęta, czy rośliny. Zabicie człowieka poczętego jest także niszczeniem przyrody, które prowadzi do samounicestwienia społeczeństwa.

Obywatelski projekt ustawy nie ogranicza kobiety w jej prawie do wolności.

Kobieta, w sytuacji przyjęcia proponowanej zmiany, nadal posiada przyrodzoną i niezbywalną godność oraz wolność wyrażającą się prawem decyzji, co do podjęcia aktu seksualnego dającego szansę na poczęcie dziecka, tak w sposób naturalny jak i w warunkach wspomaganego rozrodu.

W sytuacji przyjęcia proponowanej poprawki, kobieta nadal zachowuje prawo do przerwania ciąży, gdy ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej albo gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego.

Przerwanie ciąży z przyczyn eugenicznych narusza godność dziecka i kobiety, u której przeprowadzono aborcję. Aborcja jest statystycznie potwierdzonym czynnikiem ryzyka rozwoju różnych zaburzeń psychicznych (Aborcja i zdrowie psychiczne: synteza ilościowa i analiza badań opublikowanych w 1995-2009 r. Priscilla K. Coleman).

Zgodnie z obowiązującą ustawą o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży z dnia 7 stycznia 1993 r. przerwanie ciąży może być dokonane wyłącznie przez lekarza (art. 4a ust.1) w przypadku gdy:

1) ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej,

2) badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże
prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo
nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu,

3) zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu
zabronionego.

Norma art. 4a ust. 2 cyt. ustawy dopuszcza z przyczyn eugenicznych przerwanie ciąży do chwili osiągnięcia przez dziecko zdolności do samodzielnego życia poza organizmem matki.

Proponowana poprawka zmierza do usunięcia prawnej możliwości przerwania ciąży gdy badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu.

Poprawka eliminuje dopuszczalność selekcji dzieci poczętych, z uwagi na prawdopodobieństwo, ich słabszej kondycji biologicznej, w stosunku do przyjętych standardów.

Zgodnie z treścią art. 38 Konstytucji RP, Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia.

Faktem potwierdzonym przez nauki przyrodnicze jest to, że życie człowieka rozpoczyna się od momentu poczęcia, a więc od połączenia męskiej i żeńskiej komórki rozrodczej. Tak powstaje pierwsza komórka nowego organizmu, tworzy się genom, w którym zawarty jest program rozwoju człowieka.

Genom nie jest jedynie zbiorem materiału biologicznego, ale nową żyjącą istotą, dynamicznie uporządkowaną, nowym człowiekiem.

Nawet gdyby, przyjąć, iż ktoś ze względów światopoglądowych, zaprzeczałby powyższym faktom, to i tak na gruncie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. obowiązuje dyrektywa interpretacyjna in dubio pro vita humana, stanowiąca, iż wszelkie możliwe wątpliwości co do ochrony życia ludzkiego powinny być rozstrzygane na rzecz ochrony życia ludzkiego (orz. TK z 7.01.2004 r. sygn. akt 14/03, M.Safjan, L.Bosek [red.] Konstytucja RP,T. I, Komentarz do art. 1-86, Warszawa 2016).

Z całokształtu norm konstytucyjnych wynika obowiązek ochrony życia każdego człowieka niezależnie od jego etapu rozwoju i kondycji biologicznej.

Zakaz „różnicowania wartości ludzkiego życia” wynika z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego (wyr. TK, sygn. Akt K 14/03).

Pomoc i ochrona osób niepełnosprawnych jest konstytucyjnie gwarantowana w treści art. 69 Konstytucji RP, która stanowi, że osobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają, zgodnie z ustawą, pomocy w zabezpieczeniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji społecznej. Pomoc osobom niepełnosprawnym stanowi przesłankę poszanowania zasady godności człowieka wyrażonej w art. 30 Konstytucji.

Zakaz naruszania godności ludzkiej zawarty w normie art. 30 Konstytucji RP stanowi, iż przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.

Z przyrodzonej i niezbywalnej godności człowieka wynika, że jest ona pierwotna wobec państwa, które nie może jej dać a jedynie ją podkreślić i chronić. Warunkiem poszanowania godności człowieka jest ochrona jego prawa do życia.

Jak już wyżej podkreślono obywatelski projekt ustawy nie ogranicza kobiety w jej prawie do wolności. Kobieta, w sytuacji przyjęcia proponowanej zmiany, nadal posiada przyrodzoną i niezbywalną godność oraz wolność wyrażającą się prawem podjęcia decyzji co do podjęcia aktu seksualnego dającego szansę na poczęcie dziecka, tak w sposób naturalny jak i w warunkach wspomaganego rozrodu.

Prawo do wolności nie ma pierwszeństwa w stosunku do prawa do życia, gdyż prawo do życia jest pierwotnym i koniecznym warunkiem poszanowania przyrodzonej godności człowieka.

Aby człowiek mógł korzystać z prawa wolności to najpierw musi żyć i się urodzić.

Istnieją faktyczne a także prawne ograniczenia wolności człowieka np. do swobodnego przemieszczania się na skutek prawomocnego skazania na karę pozbawienia wolności. Tego rodzaju ograniczenia nigdy jednak nie mogą i nie pozbawiają człowieka prawa do jego życia i godności. Niepełnosprawność również nie może i nie pozbawia człowieka jego godności i prawa do życia oraz jego ochrony.

Oznacza to, że wolność jednostki nie uprawnia do zabicia drugiego człowieka, brak bowiem jakichkolwiek racji aby wolność wynosić ponad prawo do życia.

Prawo do życia w wolności nie oznacza prawa do robienia wszystkiego czego chcę, ogranicza je bowiem prawo drugiego człowieka do poszanowania jego przyrodzonej godności warunkowanej prawem do życia.

Prawo do życia dziecka nienarodzonego jest ważniejsze niż prawo źle rozumianej wolności sprowadzającej się do zaspokajania żądz dorosłych.

Nienarodzony człowiek ma prawa równe kobiecie, w której ciele się rozwija.

Takie samo prawo poszanowania godności człowieka ma dziecko jak i jego rodzice.

Macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej o czym stanowi treść art. 18 Konstytucji RP.

W powszechnie akceptowanej doktrynie nie ulega wątpliwości, że „macierzyństwo” powinno być rozumiane jako „konieczny związek matki i dziecka”, natomiast jego funkcją jest „prawidłowy rozwój człowieka, w jego początkowym okresie, w którym wymaga ono szczególnej pieczy” (orz. TK, sygn. akt K 26/96). Zgodnie z art. 71 ust. 2 Konstytucji RP matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczególnej pomocy władz publicznych, której zakres określa ustawa. Dlatego też nie może budzić wątpliwości, iż macierzyństwo obejmuje w równym stopniu okres przed urodzeniem (od poczęcia) jak i po urodzeniu dziecka.

Życie człowieka podlega ochronie konstytucyjnej niezależnie od etapu jego rozwoju w tym rozwoju prenatalnego, co wynika także z zasady demokratycznego państwa prawa wyrażonej w art. 2 Konstytucji RP (orz. TK z 28 maja 1997 r., sygn. akt 26/96).

Ustawa Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy z dnia 25 lutego 1964 r. posługuje się pojęciem dziecka poczętego ale jeszcze nie urodzonego.

Na gruncie najobszerniejszej polskiej ustawy dotyczącej rodziny, zgodnie z art. 75 § 1 k.r.o. „można uznać ojcostwo przed urodzeniem się dziecka już poczętego”.

Oznacza to, iż obowiązujące przepisy polskiego Prawa Rodzinnego, uznają iż z momentem poczęcia, powstaje wzajemna więź dziecka, matki i ojca.

Konstytucja od tego momentu zapewnia ochronę zgodnie z art. 18 Konstytucji RP.

Zasada dobra dziecka jest fundamentem, na którym oparto konstrukcję polskiego prawa opiekuńczego (M. Witkowski Prawo Rodzinne [w:] Jurysta, Warszawa 2004).

W art. 2 ustawy z dnia 6 stycznia 2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka zawarto ustawową definicję dziecka. W ustawie tej wprost zapisano, że dzieckiem jest każda istota ludzka od poczęcia do osiągnięcia pełnoletności.

Z treści art. 4 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty z dnia 5 grudnia 1996 r. wynika, iż lekarz ma obowiązek wykonywać zawód, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi mu metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością.

Osoba przyjmująca nadany tytuł lekarza, w polskim porządku prawnym przyrzeka, że będzie „służyć życiu i zdrowiu ludzkiemu”. Wykonywania aborcji z przyczyn eugenicznych nie sposób pogodzić ze składanym przez lekarzy przyrzeczeniem i zasadami etyki lekarskiej. Powołaniem lekarza jest ochrona życia i zdrowia ludzkiego, a nie dokonywanie selekcji dzieci z punktu widzenia ich wartości biologicznej.

W sytuacji uznania faktu biologicznego oraz polskiego ustawodawstwa definiującego dziecko jako „każdą istotę ludzką od poczęcia, aż do uzyskania pełnoletności”, nie sposób uznać aby proponowana poprawka miała naruszać art. 7 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych z dnia 16 grudnia 1966 r., co prawda orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, a także zalecenia Organizacji Narodów Zjednoczonych, podkreślają, iż brak możliwości przerywania ciąży w określonych sytuacjach może prowadzić do naruszenia podstawowych praw człowieka poprzez narażenie kobiet na okrutne, nieludzkie i poniżające traktowanie, nie mniej jednak nadal w polskim systemie prawnym pozostałyby dwa wyjątki dopuszczające aborcję, gdy ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej, zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego.

Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z dnia 16 grudnia 1966 r. oraz Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z dnia 4 listopada 1950 r. wprost nie rozszerzają ochrony życia na okres prenatalny to jednak wskazują, iż prawo każdego człowieka do życia jest chronione przez ustawę. Mając na uwadze rozwój nauk przyrodniczych i fakt, że życie człowieka rozpoczyna się z chwilą jego poczęcia, ustawodawstwo krajowe może objąć ochroną także życie dziecka nienarodzonego.

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z dnia 10 grudnia 1948 r. w art. 1 stanowi, iż wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi względem swej wolności i swoich praw, nie wynika z tego, aby nienarodzone dziecko miało być pozbawione prawa do życia. Przywołana wolność i równość, powinna oznaczać prawo dziecka poczętego do życia na równych zasadach bez względu na jego kondycję biologiczną czy fazę rozwoju. Aborcję z przyczyn eugenicznych należy rozpatrywać w kategoriach tortur i nieludzkiego traktowania, zakazanych w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka.

W nauce zaznaczyły się też poglądy odmienne m.in. wskazujące, iż brak zapewnienia dziecku poczętemu ochrony prawa do życia w ustawodawstwie krajowym nie jest sprzeczne ze standardami międzynarodowymi (tak wynika z pracy Jeleny Kondratiew-Bryzik Początek prawnej ochrony życia ludzkiego w świetle standardów międzynarodowych, Warszawa 2009 r.).

Podsumowanie

Przyjęcie proponowanej poprawki wyeliminuje z porządku prawnego jeden z trzech wyjątków od zasady zakazu dokonywania aborcji, a tym samym usunie poważne wątpliwości konstytucyjne co do dopuszczalności aktualnie istniejącego wyjątku w postaci aborcji eugenicznej (art. 2 demokratycznego państwa prawnego, art. 38 gwarancji prawnej ochrony życia, art. 32 równego traktowania przez władze publiczne, a w szczególności art. 30 przyrodzonej i niezbywalnej godność człowieka).

Proponowana w obywatelskim projekcie poprawka nie naruszy prawa kobiet posiadania przyrodzonej i niezbywalnej godność oraz wolności wyrażającej się prawem podjęcia decyzji co do podjęcia aktu seksualnego dającego szansę na poczęcie dziecka tak w sposób naturalny jak i w warunkach wspomaganego rozrodu.

Ustawodawstwo dopuszczające aborcję z przyczyn eugenicznych nie jest przejawem rozwoju człowieka i ludzkiej wolności lecz naruszeniem przyrodzonej godności człowieka, stanowi przejaw klęski państwa rezygnującego z ochrony fundamentalnego prawa człowieka jakim jest prawo do życia, jest dramatem matki i ojca, którzy równi w prawach odmawiają prawa do życia dziecku z nich poczętemu, jest wreszcie negatywnym zachowaniem lekarza, który rezygnuje z ratowania ludzkiego życia.

Proponowana poprawka utwierdza dziedzictwo kulturowe Polaków, jest zgodna z myślą filozoficzną uznanych autorytetów moralnych (Jana Pawła II, Benedykta XVI) i nie podważa szczególnej roli i praw kobiet.

Proponowaną w projekcie obywatelskim poprawkę należy ocenić pozytywnie.

 

mod/Fundacja Życie i Rodzina - zycierodzina.pl