Instytut na Rzecz Kultury Prawnej "Ordo Iuris" przedstawił analizę prawną projektu 500+. W ocenie Instytutu rzecz jest generalnie dobrym pomysłem i program realizacji jest zasadniczo dobrze pomyślany, choć kilka spraw można - a jedną nawet koniecznie trzeba - poprawić. Oto wnioski, jakie przedstawił Instytut:

1. Projektowane świadczenie wychowawcze stanowi odpowiednik rozwiązań przyjętych w państwach europejskich, w których na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat wyraźnie wzrósł ogólny współczynnik dzietności. W wielu spośród tych krajów wprowadzenie instrumentów o podobnym charakterze zbiegło się ze zmianą negatywnych trendów demograficznych.


2. W przeciwieństwie do większości funkcjonujących obecnie w naszym kraju instrumentów wsparcia rodzin, świadczenie wychowawcze będzie miało charakter bezpośredni i powszechny. Przyjęty mechanizm pozwoli samym rodzinom rozstrzygać o przeznaczeniu udzielonego im wsparcia. Brak konieczności weryfikacji dokumentów potwierdzających sytuację materialną w przypadku świadczenia na drugie i kolejne dzieci sprawi, że przeznaczone na realizację świadczenia nie zostaną pochłonięte przez koszty obsługi administracyjnej ich wypłaty i rzeczywiście trafią do rodzin. Rozwiązanie to pozwoli oszczędzić czas także rodzinom, które w przypadku świadczeń uzależnionych od progu dochodowego muszą ponieść znaczne koszty związane ze skompletowaniem niezbędnych dokumentów.


3. Świadczenie na drugie i kolejne dzieci może być traktowane jako zryczałtowany zwrot podatku. Jego proponowana wysokość w przypadku rodziny z dwojgiem dzieci współgra z szacunkami dotyczącymi przeciętnej miesięcznej wysokości podatków pośrednich, które rodzice płacą w związku z wychowaniem dziecka.


4. Trzeba przy tym podkreślić, że chociaż świadczenie wychowawcze może stanowić jeden z filarów nowoczesnego systemu wsparcia rodzin, trzeba zwrócić uwagę, że jego wprowadzenie nie jest wystarczające, by w naszym kraju powstał system wsparcia rodzin o spójnym charakterze. Najistotniejszym wyzwaniem w tym zakresie jest stworzenie mechanizmów wsparcia opieki nad dziećmi do 3. roku życia, które powinny być oparte na poszanowaniu wolności rodziców w zakresie wyboru formy opieki nad małymi dziećmi. Wydaje się także uzasadnione, by zintegrować z projektowanym świadczeniem obecnie funkcjonujący w naszym kraju skomplikowany i kosztowny system świadczeń rodzinnych – co pozwoliłoby na bardziej efektywną alokację środków przeznaczanych na politykę rodzinną.


5. Efektywność funkcjonowania projektowanego świadczenia na drugie i kolejne dzieci może wyraźnie wzrosnąć, jeśli zlikwidowana zostanie konieczność jego corocznego odnawiania, a procedura składania wniosków przez internet zostanie uproszczona i oparta na prostej weryfikacji w oparciu o unikalne dane, poprzez tzw. inny podpis elektroniczny.


6. Wątpliwości budzi zawarta w art. 8 projektu norma pozwalająca na zamianę świadczenia pieniężnego na rzeczowe w przypadku jego marnotrawstwa, wzorowana na rozwiązaniu przyjętym w ustawie o pomocy społecznej. W kontekście dotychczas przyjmowanej w doktrynie prawa dość szerokiej wykładni pojęcia „marnotrawienia” świadczeń socjalnych oraz konstrukcji projektowanego art. 8 wydaje się, że jego wejście w życie w aktualnym brzmieniu może doprowadzić do stanu niepewności co do prawa i poważnych rozbieżności interpretacyjnych. Uzasadnione wydaje się wykreślenie lub przynajmniej doprecyzowanie tego przepisu poprzez odniesienie go do gwarancji dobra dziecka.

Cała analiza programu 500+ PiS na stronie Ordo Iuris - TUTAJ.

bjad