Jak zamachy paryskie zmieniły bądź zmienią politykę imigracyjną Niemiec? Czy należy spodziewać się kresu polityki otwartych granic, a może kanclerz Merkel uparcie będzie wpuszczać do Republiki Federalnej wszystkich, którzy tego sobie życzą? O komentarz poprosiliśmy w rozmowie telefonicznej Krzysztofa Raka, eksperta Ośrodka Analiz Strategicznych.

Krzysztof Rak: Polityka niemiecka zaczęła zmieniać się jeszcze przed zamachem w Paryżu. Już kilka tygodni wcześniej wprowadzono po cichu zasadę powrotu do unormowań dublińskich. Przywrócono stosowanie reguły, w myśl której uchodźca, który przybył z kraju bezpiecznego, może zostać do niego cofnięty. Co prawda tej normy nie stosowano w pełnym zakresie, na przykład wobec tych, dla których pierwszym unijnym krajem pobytu była Grecja, generalnie jednak, krok po kroku, bez fanfar, okazało się, że przynajmniej pod względem prawnym Niemcy będą powoli przymykali drzwi.

Zamach w Paryżu zmienił trochę uwagę opinii publicznej. Mniej dyskutowano na temat uchodźców, a więc na temat tego, czy Niemcy są bezpieczne oraz czy dojdzie w najbliższym czasie do podobnych wydarzeń na terytorium Republiki Federalnej. Nadal jest jednak tak, że Niemcy starają się nie dostrzegać związku pomiędzy falami uchodźców a terroryzmem. Kilka dni temu szef jednej ze służb powiedział, że jakkolwiek nie wyklucza on, iż w tej fali uchodźczej mogli znaleźć się terroryści, to uważa to za mało prawdopodobne, bo są inne, bardziej bezpieczne dla terrorystów kanały przerzutowe.

Cały czas obowiązuje wersja, według której między islamem i uchodźcami a terroryzmem nie ma żadnego związku. Tego, że jest odwrotnie, nie dostrzega większość polityków niemieckich i duża część medialnego mainstreamu, inaczej zwykli Niemcy. Kanclerz oraz jej otoczenie trzymają się jednak nadal swojej polityki. W warstwie wizerunkowej nie zmieniło się nic. Owszem, po cichu wprowadzane są różnorodne przedsięwzięcia, jak zaostrzenie prawa azylowego, ale nikt z mainstreamu nie przyzna: myliliśmy się, jest jednak związek między islamem a terroryzmem! A o to przecież właśnie chodzi, bo bez tego nie będzie zmiany polityki.

Na razie nie widać istotnej zmiany w polityce Berlina. Po pierwsze, nie ma jeszcze wynegocjowanej umowy z Turcją. Umowa ta miałaby sprawić, że Turcja przestanie być krajem tranzytowym, przez których idzie do Europy cały ruch z Bliskiego Wschodu. Turcy mieliby powstrzymać tę falę. Po drugie, Berlin wielką wagę przykłada do wynegocjowania podziału nowych kwot. Tu widać istotny wpływ zamachów w Paryżu na niemiecką politykę:  Choć niemieccy politycy nadal twierdzą, że islam i uchodźcy nie mają związku z terroryzmem, to opinia publiczna oraz politycy w innych krajach sądzą inaczej. Po Paryżu mają argument przeciwko nowemu podziałowi kwot – a zdaniem Niemców taki podział nadal jest czy byłby jednym ze sposobów złagodzenia kryzysu imigracyjnego. Wskutek zamachów paryskich negocjacje na ten temat nie weszły jeszcze w tę gorącą fazę. Widzieliśmy, że na ubiegłotygodniowym spotkaniu ministrów spraw wewnętrznych krajów Unii Europejskiej skupiono się głównie na problemie ochrony granic zewnętrznych UE.

Uwaga opinii publicznej w Niemczech skierowana jest teraz na sprawę tego, co rozumieć pod terminem „wojna”, którego użył po zamachach w Paryżu prezydent Francois Hollande. W jaki sposób Niemcy mieliby brać w tej wojnie udział? O sprawie dyskutuje się bardzo żywo. Niemcy to społeczeństwo pacyfistyczne. Odreagowują swoją historię. Jak pokazują badania opinii publicznej, nie mają najmniejszej ochoty brać udziału wojnach o charakterze innym niż stricte obronny. Wojna jest dobrym tematem i dobrą metodą, jeżeli chce się odwrócić uwagę społeczeństwa od problemów wewnętrznych. PR-owcy niemieckiego rządu mogą wiele ugrać, jeżeli dobrze poprowadzą tę dyskusję. Nota bene, metodę tę doskonale wykorzystuje Władimir Putin. Rosja uczestniczy a to w wojnie na Ukrainie, a to w wojnie w Syrii; społeczeństwo dzięki temu nie zwraca takiej uwagi na problemy wewnętrzne. Niemieccy politycy mogą sięgnąć po to samo – tym bardziej, że Zachód, Ameryka i Francja, nie mają jeszcze tak do końca przemyślanej strategii walki, do której mogliby się dostosować ich sojusznicy. Niemcy mogą więc urządzić długą, złożoną dyskusję, odwracając uwagę społeczeństwa od problemu uchodźców. Tym bardziej, że ludzie są już tym zmęczeni. Ile razy można pokazywać w głównych, wieczornych wydaniach programów informacyjnych tych przybyszów? To się nudzi, potrzeba czegoś nowego. Wojna – to dobry temat. Działa dobrze na wszystkie społeczeństwa, a na Niemców zadziała świetnie, bo całkowicie spolaryzuje pacyfistyczną przecież opinię publiczną.

Krzysztofa Raka pytaliśmy też, jaki wpływ na niemiecką politykę imigracyjną, zwłaszcza w kontekście kwestii przymusowego rozdziału uchodźców, będzie miało stanowisko nowego polskiego rządu.

Propozycji niemieckich nie ma jeszcze na stole negocjacyjnym. Cały czas mówimy, że dopiero będzie się dyskutować. Niemcy nie policzyli jeszcze zwolenników i przeciwników swojej polityki, dlatego z oceną tej kwestii musimy jeszcze poczekać. Dodatkowo nie znamy jeszcze precyzyjnego stanowiska polskiego rządu. Jak na razie nie jest koherentne.  Najpierw zdawało się, że przez zamachy w Paryżu w ogóle nie przyjmiemy tych 7000 uchodźców. Dziś strategia jest inna; rząd mówi, że przyjmiemy, ale Polacy muszą mieć 100 proc. gwarancji, że przybysze nie będą stanowić dla nich żadnego zagrożenia. Taka postawa nie dziwi. Dla rządu przesądzać z góry, mówić od razu, że nie, bo nie, byłoby niewygodne. Szczególnie, że – jak należy się domyślać – będziemy w słabszej, mniejszej grupie państw Unii Europejskiej, która będzie mogła zostać przegłosowana. O wiele skuteczniejszym stanowiskiem negocjacyjnym, niż odrzucanie kwot z góry, byłaby zgoda na przyjmowanie, ale… na własnych zasadach, do czego mamy pełne prawo. Możemy powiedzieć uchodźcom, że to oni muszą udowodnić, że naprawdę są uchodźcami i nie stanowią dla Polaków żadnego zagrożenia. Można więc wynegocjować zgodę na przyjęcie kwot uchodźców, która w gruncie rzeczy będzie naszą niezgodą. Nie należy ograniczać pola manewru naszym negocjatorom, a tym byłoby obwieszczanie, że „nie” – albo śmierć.

Trzeba też pamiętać, że Niemcy i Francja poczekają jeszcze kilka tygodni, zanim postawią przy stole negocjacyjnym kwestię uchodźców. Nie chcą, żeby opinia publiczna i ich partnerzy byli pod wpływem tego, co stało się w Paryżu. To nie może być argument. Psychologia społeczna uczy, że wpływ takich wydarzeń na naszą psychikę słabnie po 4, 5 tygodniach… To może oznaczać, że problem wejdzie na agendę polityki europejskiej dopiero w przyszłym roku.