Rozmowa z biblistą, ks. dr. Piotrem Klimkiem, sekretarzem Papieskiego Wydziału Teologicznego w Warszawie

IRENA ŚWIERDZEWSKA: - W Piśmie Świętym spotkać można określenia czasu, np. 40 lat wędrówki Izraelitów przez pustynię, jakie mają one znaczenie?

KS. DR PIOTR KLIMEK: - Określenia czasu występują w wielu miejscach w Biblii, m.in. Księdze Daniela, w Apokalipsie. Te liczby mają wartość symboliczną i dla chrześcijanina dzisiejszych czasów niewiele znaczą.

- Jak więc w Starym Testamencie rozumiano czas?

- Żydzi rozumieli czas inaczej niż my, żyjący w kulturze grecko-rzymskiej, opartej na pewnego rodzaju abstrakcjach. Oni rozumieli czas jako miarę działania, czyli czas związany był zawsze z pewnym wydarzeniem. Mówiono więc o czasie wojny, pokoju, przyjścia Pana Boga, wyjścia Izraelitów z Egiptu. My dziś moglibyśmy przedstawić ich czas w obrazie odcinków. Czas przyjścia Pana Boga to czas, w którym Bóg przychodzi i potem tego czasu już nie było. U Greków zaś czas tworzył linię ciągłą, którą podążał człowiek przez stałe powroty, zmiany pór roku.

- Z postrzegania czasu jako miary działania wynikały pewne konsekwencje...

- Odkryciem Izraelitów jest to, że jeżeli czas jest miarą działania, to jest on świadectwem obecności i działania Pana Boga.

- Jak wtedy pojmowano pełnię czasów?

- Pojęcie pełni czasu rozwijało się stopniowo. Związane było z przyjściem Mesjasza zapowiadanego nie od razu, ale w sposób ewolucyjny. Informacje przez proroków docierały jakby partiami. Czas jego przyjścia miał być czasem zniszczenia wszelkiego zła, umocnienia wszelkiego dobra. W 11. rozdziale Księgi Izajasza czytamy o sielankowym obrazie absolutnego pokoju, którego nic nie zmąci: kiedy przyjdzie Mesjasz, lew zamieszka razem z barankiem, pantera z koźlęciem razem leżeć będą. Dysharmonia spowodowana grzechem pierworodnym miała więc zostać naprawiona. Kiedy zbliżamy się w historii do czasu przyjścia Jezusa, to oczekiwanie na Mesjasza staje się coraz większym i coraz bardziej natarczywym wołaniem o Tego, który ma przyjść i wszystko naprawić. 
Myślę, że św. Paweł wykorzystał tę kwestię do zrozumienia działania Jezusa. Chrystus rzeczywiście spełnia proroctwa Mesjańskie, ale dalej niż mówiły o tym zapowiedzi. Przekracza ówczesne wyobrażenia. Św. Paweł kiedy pisze, że Jezus umarł i zmartwychwstał dla ludzi, mówi że to jest pełnia czasów. Czytamy o tym w Liście do Galatów: "Kiedy nadeszła pełnia czasów Bóg zesłał swego Syna". Ten tekst pokazuje, że wołanie o Mesjasza, o przywrócenie harmonii w świecie i dopełnienie stworzenia, jest wołaniem o zamknięcie czasu. Ten czas rozpoczął się tam w stworzeniu, a tu miałby się skończyć. Stało się to w Jezusie i jest zapowiadaną pełnią czasów, która trwa.

- Żyjąc w pełni czasów i jednocześnie na początku końca czasów wypatrujemy czasu powtórnego przyjścia Chrystusa...

- Chrześcijanie pierwszych wieków starali się przyspieszyć Dzień Pański, a jednocześnie w rozumieniu różnych ludzi uważali, że Bóg zwleka z jego wypełnieniem. Piotr odpowiada: Bóg nie zwleka, tylko nie chce niektórych zniszczyć, dlatego daje im czas. Wynikałoby z tego, że czas który istnieje jako dar Pana Boga, naznaczony jest Jego ingerencją, a z drugiej strony naznaczony naszym nawracaniem się. Ja przez dobre czyny przyspieszam przyjście Dnia Pańskiego, powoduję, że koniec świata szybciej przyjdzie. Kiedy mówię to współczesnemu człowiekowi może czuć się on zszokowany. 
Koniec świata dla chrześcijan, zwłaszcza pierwszych wieków był czasem wyczekiwanym, ostatecznym tryumfem Chrystusa, doprowadzeniem do pełni. Wreszcie nie będzie zła, bólu cierpienia, choroby, śmierci, wreszcie przyjdzie Chrystus. Wszystkie moje dobre czyny do tego zmierzają. Świat przemienia się dzięki moim działaniom, bo kiedyś Bóg skończy ten świat w momencie mojej śmierci.

- Czyli Bóg z końcem świata będzie zwlekał, aż nawróci się jak największa liczba osób...

- Nie można uciekać się tu do statystyki, bo Pan Bóg wszystkich nas chce zbawić. Czy Bóg zabiera nas wtedy, gdy mamy największą szansę wejścia do nieba, tego nie wiem. Na to być może wskazywałby kontekst słów św. Piotra (2 P 3, 12). Gdybyśmy jednak przyjęli, że on zwleka, to tak jakby godził się na zło występujące w świecie. Natomiast ciągłym wezwaniem Boga jest to, że On przychodzi i mówi: "Ja Jestem. Przychodzę i chcę pomóc tobie w twoim życiu, w tym co robisz". O tym czytamy w Ewangelii: Przyjdźcie do mnie wszyscy, którzy obciążeni i utrudzeni jesteście. Nie czekajcie. Człowiek, który przychodzi do Chrystusa czyni dobro, nawraca się, zmienia swój punkt widzenia. Bóg czeka na nawrócenie, zwleka po to, żeby człowiek mógł się nawrócić, co świadczy o dobroci Pana Boga.

- Ale w Biblii koniec świata opisywany jest pewnymi znakami: brat wystąpi przeciwko bratu, będą trzęsienia ziemi, wiele nieszczęść. Można tak określić nasze czasy...

- Jeden z Ojców Kościoła w IV w. pisał, że Bóg określił znaki końca świata. Powiedział jednak, że nie zaraz nastąpi koniec. Czyli te znaki występowały w naszych czasach, ale także w czasach poprzednich i będą występowały w czasach następnych. W związku z tym to występowanie owych znaków w historii wskazywałoby, że są one ku nawróceniu. Podkreślałbym ten aspekt pedagogiczny. Pan Bóg chce nas zbawić. Nie chciałbym oceniać współczesnej nam sytuacji jeśli chodzi o eskalację zła, ponieważ jest ona wielowymiarowa. Wszystkich wymiarów nie jesteśmy w stanie rozpatrzyć, ale niewątpliwie jednym z nich jest wezwanie do nawrócenia, powrotu do Pana Boga, zmiany myślenia, oparcia się na Bogu, aby on był w centrum mojego życia. Zwróciłbym tu uwagę na wielką dobroć Pana Boga. Kiedy Bóg widzi, że się nie nawracam, daje jeszcze raz te same znaki i tak w nieskończoność chce mnie poruszyć. Nie wiem kiedy to się skończy i tym bardziej szybko należy skorzystać z tej szansy.

- Czyli powinniśmy modlić się o długie życie, żeby mieć czas na nawrócenie?

- Nie modlimy się o długie życie, ale powinniśmy modlić się o czas na nawrócenie. W modlitwie Ojcze nasz wypowiadając: "Przyjdź Królestwo Twoje", wyrażamy oczekiwanie przyjścia końca świata. Ale z tego wynika także prośba o czas i sposobność nawrócenia. A ono nie jest takie proste. Nawrócenie jest pewną miarą myślenia, przebudową własnego życia, przebudową własnego spojrzenia. Nie polega tylko na wyspowiadaniu się. Sakrament pokuty jest jednym z etapów nawrócenia. Dalej trzeba zobaczyć jakie są przyczyny mojego zła, wyrzucić zło, zobaczyć dlaczego nie robię dobra i zacząć je czynić.

- Często w Kościele mówi się o uświęcaniu czasu. O co chodzi w tym wezwaniu?

- Jest to przenośnia mówiąca o wprowadzaniu w czas i w działanie modlitwy. Można by tu zauważyć pewien aspekt pełni. Wielbić Boga cały czas będziemy dopiero w niebie. Zatem modląc się teraz już uczestniczymy w pełni. Jest to wprowadzanie Pana Boga w mój czas i podtrzymanie naszej nadziei, tęsknoty. Dobre czyny, które wykonuję są znakami mojego nawrócenia i znakami pełni, do której dążę. Są więc uświęceniem tego czasu. Mówiąc dobre czyny, nie mam na myśli tylko przeprowadzania staruszków przez jezdnię. Dobre czyny to także moja dobra praca, którą wykonuję, dobra nauka, spełnienie tych zadań, które zostały mi powierzone: bycie dobrym ojcem, matką, dziadkiem, wujkiem, dzieckiem. Spełniając swoje powołanie uświęcam czas. Tak mówił św. Piotr - dobre czyny przyspieszają przyjście Dnia Pańskiego.

- Czy zatem powinniśmy spowiadać się ze sposobu dysponowania czasem?

- Można spowiadać się, ale zwracam uwagę na posługiwanie się konkretami podczas spowiedzi, czyli za dużo grałem na grach komputerowych, za dużo oglądałem telewizji, za dużo poświęciłam czasu na plotki z sąsiadką. A więc spowiadam się ze złego wykorzystania czasu. Oczywiście mam obowiązek odpoczywać, bo moje siły są ograniczone, ale w sposób racjonalny. Odpoczynek ma być dobrym czynem przyspieszającym przyjście Dnia Pańskiego. Mogę więc odwiedzić rodzinę, której dawno nie widziałem, napisać kartkę na święta, zainteresować się problemami drugiego człowieka, nie po to, żeby go napiętnować, ale aby przyjść mu z pomocą. Przytoczę tu przykład, który bardzo pochwalam. Pewien człowiek łożył pieniądze na wykształcenie syna sąsiadów. Tego rodzaju czyny moglibyśmy podejmować i moglibyśmy spowiadać się, że ich nie podejmujemy.

- Dziękuję za rozmowę.